Tranenfilm, symptomen, oorzaken en behandeling van droge ogen
Wat is een tranenfilm?
De tranenfilm is samengesteld uit drie elementen: vetten (lipiden), water en slijm (mucus).
De buitenste lipidelaag wordt geproduceerd door de Meibomiusklieren in de oogleden. Deze laag bevat o.a. omega-3 en omega-6 vetzuren. De lipidelaag voorkomt dat de waterige laag te snel verdampt. De onderste laag is opgebouwd uit water en mucus. De waterige component wordt geproduceerd door de traanklier en bevat o.a. zuurstof en afweerstoffen. Het mucus komt uit kleine kliertjes in de conjunctiva en moet ervoor zorgen dat de waterige laag zich gelijkmatig over het oog verdeelt en zich er goed aan vasthecht.
De tranenfilm heeft de volgende functies:
- Mechanische bescherming, door het oog te smeren en vochtig te houden
- Chemische bescherming, door het doden van bacteriën, en het op peil houden van de zuurtegraad
- Voeding van het oogoppervlak
- Refractie
Wat zijn de symptomen van droge ogen?
De symptomen zijn weinig specifiek. Droge ogen kunnen zich uiten door jeuk, een branderig gevoel, een gevoel van vreemd lichaam in het oog, zoals een korreltje zand in het oog, vermoeide ogen.
De symptomen nemen toe in de loop van de dag, en zijn het meest uitgesproken 's avonds. Soms leidt de irritatie tot een teveel aan tranen. Deze zijn echter niet van goede kwaliteit, en lossen de droogte niet op.
Uiteindelijk kan er pijn, lichtschuwheid tot zelfs gezichtsverlies met een wazig zicht optreden. Droge ogen hebben een negatieve invloed op de levenskwaliteit.
Wat zijn de oorzaken van droge ogen?
Een afgenomen productie van tranen kan te wijten zijn aan:
- Hormonale wijzigingen, bv. menopauze, maandstonden, zwangerschap
- Auto-immuun ziekten, zoals het Sjögrensyndroom
- Bijwerking van bepaalde geneesmiddelen, zoals antihistaminica, de pil, neuroleptica, antidepressiva, bewaarmiddelen in oogdruppels en behandeling van acné.
- Ontsteking van de ogen, bv. bij conjunctivitis, allergie
- Na refractieve chirurgie of laser kunnen tijdelijk droge ogen optreden
- Afwijkingen in de traanklier, vaak verbonden aan de leeftijd
- Tekort aan kwaliteitsvolle omega-6 in de dagelijkse voeding
Een test om de traanproductie te meten, is de Schirmer test. Hierbij wordt er gedurende 3 minuten gemeten hoeveel traanproductie het oog heeft, door middel van een klein vloeipapiertje in het oog aan te brengen en te kijken hoeveel millimeter vocht er geabsorbeerd wordt in het vloeipapiertje.
Een overdreven verdamping van de tranen kan worden veroorzaakt door:
- Blepharitis (ontsteking van de oogleden)
- Te weinig of slechte knipperbeweging. Dit is courant bij het werken voor een beeldscherm
- Omgevingsfactoren zoals rook, airconditioning, stof
- Langdurig dragen van contactlenzen
- Bewaarmiddelen in oogdruppels
- Tekort aan omega 3 in de dagelijkse voeding
Hoe worden droge ogen behandeld?
De oogarts zal allereerst de oorzaken van droge ogen opsporen om ze indien mogelijk te voorkomen of te behandelen. Als het probleem bv. wordt veroorzaakt door een ontsteking van de oogleden, dan wordt dit eerst behandeld. Het dagelijks reinigen van de oogleden speelt hierin een belangrijke rol.
Het tekort aan tranen kan worden aangevuld met kunsttranen, bij voorkeur zonder bewaarmiddel. De meest gebruikte bewaarmiddelen zijn zepen. Deze lossen de lipidelaag in de tranenfilm op, wat aanleiding geeft tot grotere verdamping van de tranen. Anderzijds zijn bewaarmiddelen ook toxisch voor het oogoppervlak, en kunnen zij allergie veroorzaken.
Vaak worden kunsttranen verkozen die hyaluronzuur bevatten. Hyaluronzuur is een substantie die overal in ons lichaam aanwezig is, ook in de ogen. Hyaluronzuur stabiliseert de tranenfilm door zijn lange contacttijd (blijft lang op het oog kleven) enerzijds, en anderzjds door zijn capaciteit een grote hoeveelheid water op te slorpen, die hij langzaam vrijgeeft. Hyaluronzuur wordt zeer goed verdragen. Bovendien heeft hyaluronzuur regenererende eigenschappen. Kunsttranen met hyaluronzuur mogen ook met contactlenzen gebruikt worden.
De oogarts kan ook besluiten tot het sluiten van de traanafvoerkanaaltjes om de aanwezige tranen zo lang mogelijk in het oog te houden en zo het oog maximaal te kunnen bevochtigen.
In de strijd tegen droge ogen, is ook een complete en gevarieerde voeding belangrijk. Indien het gebruik van kunsttranen uw droge ogen onvoldoende verlicht, is het aan te raden meer vette vis te eten. De oogarts kan overwegen een voedingssupplement voor te schrijven, welke omega 3 en omega 6 vetzuren bevat, die onstekingsremmende eigenschappen hebben en de kwaliteit van de tranen helpen te verbeteren. Ook wordt aangeraden om voldoende water te drinken.